Οι Μεγαλοχωρίτες του νομού Ευρυτανίας, έχουμε ένα σύνδεσμο –λέγεται «Αγία Παρασκευή»- που δημιουργήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1870 και από τότε λειτουργεί ανελλιπώς (σχετικά θα σας γράψω άλλη φορά). Επίσης, εκδίδουμε ένα περιοδικό (2 φορές το χρόνο), τη «Φωνή του Μεγάλου Χωριού» και πρόσφατα έχουμε φιάξει μια ιστοσελίδα στη διεύθυνση: http://www.smap.gr/. Με τα μέσα δηλαδή που μας προσφέρει η τεχνολογία αλλά και με τις δραστηριότητές μας από κοινού προσπαθούμε να διατηρήσουμε ζωντανή την επαφή μεταξύ μας.
Την προηγούμενη εβδομάδα, λοιπόν, στις 17.02.2010 είχαμε μια εκδήλωση στην Αθήνα (ήρθαν μόνο γυναίκες και ένας γέρος κύριος – προσωπικά διαφωνώ με διαχωρισμούς φύλου αλλά όχι με διαχωρισμούς δραστηριοτήτων, με λίγια λόγια όποια/ος θέλει ας κάνει ότι θέλει στον ελεύθερο χρόνο του) στο ξενοδοχείο «Τιτάνια όπου μίλησα με θέμα: «Εικόνες της Σύγχρονης Οικογένειας».
Αυτή την ομιλία μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω:
Μια και το θέμα μας είναι εικόνες από τη σημερινή ελληνική οικογένεια, είπα να ξεκινήσω με μερικές από το δικό μου περιβάλλον.
Το περασμένο φθινόπωρο πήγαμε στο γάμο ενός νεαρού συναδέλφου που έγινε με παπά και με κουμπάρο στην εκκλησία. Η νύφη, πολύ όμορφη όπως όλες οι νύφες άλλωστε, ήταν έγκυος αλλά δεν προσπάθησε να κρύψει την κοιλίτσα της, ίσα ίσα με το εφαρμοστό νυφικό της την πρόβαλε και την ανέδειξε. Στο πάρτι που ακολούθησε έδωσε το παρών και ένα ζευγάρι –ανύπαντρο- ομοφυλόφιλων ανδρών, ένα ζευγάρι που μόλις είχε κάνει πολιτικό γάμο, κάποιοι που έλεγαν ότι είχαν αποφασίσει να κάνουν γάμο και βαφτίσια μαζί και άλλοι που παντρεύτηκαν με παρανυφάκι την κορούλα της νύφης από τον προηγούμενο γάμο της.
Αυτές τις εικόνες των διαφορετικών μορφών γάμου μάλλον τις έχετε δει κι εσείς γύρω σας αφού πλέον δεν αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά.
Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η έννοια του γάμου σιγά-σιγά διαφοροποιείται. Μάλιστα, οι πιο προωθημένοι νέοι στην κλίμακα της κοινωνικής αλλαγής δεν χρησιμοποιούν καν τη λέξη σύζυγος, μιλάνε για συντρόφους και διαχωρίζουν το θεσμό του γάμου από την «ουσιαστική» σχέση η οποία, όπως λένε, δεν μπορεί να διασφαλιστεί από κανένα έξωθεν κανονιστικό καθεστώς. Με άλλα λόγια ούτε ο παπάς, ούτε ο δήμαρχος, ούτε ο συμβολαιογράφος μπορούν να σώσουν την κατάσταση όταν κάτι μέσα στη σχέση πάει στραβά.
Η λέξη σύζυγος, που έχει την ίδια ρίζα με τη λέξη σύζευξη, φέρνει στο νου την εικόνα δυο ανθρώπων οι οποίοι -ακριβώς όπως τα βόδια ή τα άλογα στο χωράφι- είναι αναγκασμένοι να κινούνται μαζί, χωρίς δυνατότητα αυτονόμησης και διαφοροποίησης.
Αντίθετα, οι σύντροφοι καθορίζουν οι ίδιοι μεταξύ τους την απόσταση, τον τρόπο και το είδος της συναλλαγής τους, τους κοινούς στόχους και τον βαθμό ελευθερίας των κινήσεών τους. Δηλαδή, η κατάργηση του όρου σύζυγος από το λεξιλόγιό μας φαίνεται να είναι καθαρά συνδεδεμένη με τις νέες κατασκευές περί σχέσης και γάμου.
Σήμερα τείνει επίσης να εξαφανιστεί η λέξη αρραβώνας. Οι νέοι, οι σύντροφοι (όπως είπαμε λίγο πριν) δεν αρραβωνιάζονται αλλά συζούν και συχνά κάνουν παιδιά πριν καν αποφασίσουν να παντρευτούν. Μιλήστε σε κάποιο νέο ζευγάρι για αρραβώνα. Το πιθανότερο είναι ότι θα τα χάσουν και θα σας κοιτάξουν περίεργα, με ύφος απορημένο και ίσως περιπαικτικό. Μπορεί βέβαια κάποιοι να ενδίδουν και να αρραβωνιάζονται για να μη χαλάσουν το χατίρι των γονιών, που θέλουν να επισημοποιηθεί ο δεσμός. Για τους ίδιους, όμως, η επισημοποίηση της σχέσης τους έχει γίνει σε χώρους ιδιωτικούς και σφραγίζεται με τη συμβίωση πριν από το γάμο, την οποία θεωρούν ως μια ουσιαστική περίοδο δοκιμασίας που θα δείξει αν έχουν κάνει καλή επιλογή συντρόφου.
Έχετε προσέξει ότι έχουν αλλάξει και οι προσκλήσεις του γάμου; Δεν προσκαλούν πια οι γονείς στους γάμους που ενώνουν δυο οικογένειες, αλλά μας προσκαλούν δυο νέοι άνθρωποι να μοιραστούμε τη χαρά τους που αποφάσισαν να ενώσουν τις ζωές τους. Άσχετα αν τρέμει η ψυχή τους και αν την παραμονή του γάμου τους συμβεί να τραγουδάνε μαζί με τον Μαχαιρίτσα:
…Αυτό δεν είναι αγάπη, είναι ένας μικρός τιτανικός και θα είναι θαύμα αν σωθούμε.
Πράγματι, η σχέση του ζευγαριού γίνεται όλο και πιο εύθραυστη, όλο και περισσότεροι γάμοι καταλήγουν σε τιτανικούς. Οι σαρωτικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα της σύγχρονης ζωής βάλουν ανελέητα τον πυρήνα της οικογένειας. Τίποτα, από όλα όσα μάθαμε να βλέπουμε σαν βασικά συστατικά του γάμου, δεν έμεινε άθικτο. Τα πάντα είναι προς αναθεώρηση, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια για σταθερά σημεία αναφοράς. Τα βασικά στηρίγματα της σχέσης του ζευγαριού γκρεμίζονται ένα-ένα. Αφήνουν πίσω τους τεράστια κενά που σε αυτή τη φάση δεν είναι δυνατό να αναπληρωθούν, αφού ακόμα δεν έχει συντελεστεί η αποδόμηση που απαιτείται για τη δημιουργία νέων μορφών συμβίωσης, με προδιαγραφές που να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του μεταμοντέρνου τρόπου ζωής.
Ας ξαναγυρίσουμε όμως στη νοηματική εξέλιξη της γλώσσας μας σε ό,τι αφορά στη σχέση του ζευγαριού.
Η δασκάλα μου, ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια Χάρις Κατάκη, συγγραφέας του βιβλίου «Οι τρεις ταυτότητες της ελληνικής οικογένειας» αναφέρει:
«…γύρω στα μέσα της δεκαετίας του ΄80, όταν ρωτούσαμε τα ζευγάρια που ζούσαν σε παραδοσιακό πλαίσιο «πώς εσείς οι δυο γνωριστήκατε και συνδεθήκατε», παίρναμε την απάντηση «ήταν τυχερό» –πράγμα που το ακούμε ακόμα, καμιά φορά. Η απάντηση αυτή εκφράζει τις παραδοσιακές αντιλήψεις για το είδος του γάμου που αφήσαμε πίσω μας. Κάτω από εκείνες τις συνθήκες, δεν υπήρχαν περιθώρια για προσωπικές επιλογές. Άλλωστε, αν θυμάστε, τη λέξη «τυχερό» τη χρησιμοποιούσαμε ως συνώνυμο του γάμου.»
Στην έρευνα της Κατάκη την ίδια περίοδο τα ζευγάρια της Αθήνας απαντούσαν στην ίδια ερώτηση, σχεδόν χωρίς εξαίρεση, «ήταν τυχαίο». Το τυχαίο φαίνεται να εκφράζει μια αίσθηση ασάφειας, δηλώνει δηλαδή την αδυναμία των ζευγαριών να εντοπίσουν τα κριτήρια της επιλογής τους. Δέκα χρόνια αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του ΄90, το τυχαίο μειώνεται, καθώς τα ζευγάρια αρχίζουν να αναφέρονται έστω και ασαφώς σε κάποια κριτήρια για την επιλογή του συντρόφου, όπως ευαίσθητος, ειλικρινής, ανοικτός συναισθηματικά, κριτίρια συνεπή με την έμφαση που δίνεται πλέον στην ουσιαστική σχέση. Απέχουμε πια παρασάγγας από την αντίληψη του ιδανικού άνδρα, όπως κουβαλητής, καλός οικογενειάρχης ή αντίστοιχα για την ιδανική γυναίκα τίμια, νοικοκυρά, οικονόμα, που στο παρελθόν θα αποτελούσαν ασφαλώς ιδανικούς συζύγους.
Σήμερα έχουμε προχωρήσει ακόμη πιο πέρα. Τελευταία ακούμε όλο και πιο συχνά ότι «τίποτα δεν είναι τυχαίο». Δηλαδή από το «όλα είναι τυχερά ή όλα είναι τυχαία, άρα εγώ δεν μπορώ να κάνω τίποτε για να καθορίσω τη μοίρα μου», οδηγηθήκαμε σ’αυτή τη νέα –νοητική- κατασκευή που σηματοδοτεί την αρχή μιας συγκλονιστικής και ευοίωνης ανατροπής. Είναι σα να παραδεχόμαστε ότι η πολυπλοκότητα δεν είναι συνώνυμη του χάους.
Αυτό το «τίποτε δεν είναι τυχαίο» φαίνεται να δηλώνει ότι υπάρχουν απαντήσεις έστω και αν δεν μπορούμε να τις εντοπίσουμε.
Μέσα από το βομβαρδισμό των πληροφοριών και των κάθε είδους συνταγών, στην Ελλάδα σήμερα είναι εντυπωσιακό το πόσοι θυμούνται και αναφέρονται στην ρήση του Κοέλλο: «Όταν αποφασίσεις κάτι όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να το πετύχεις». Είναι σα να λέμε ότι δεν είμαστε έρμαια της τύχης και των συνθηκών, ότι μπορούμε εμείς, αν το αποφασίσουμε, να πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας και να καθορίσουμε τη μοίρα μας.
Παρόλο ότι δυσκολευόμαστε να ξεδιαλύνουμε τα θετικά από τα αρνητικά στοιχεία της τόσο φορτισμένης οικογενειακής συμβίωσης (ας μην υποτιμάμε το γεγονός ότι μέσα στις οικογένειες μπορεί για παράδειγμα να υπάρχει ακόμη και καλά κρυμένη βία και κακοποίηση) νομίζω ότι θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι η οικογένεια μας προσφέρει μια ασφάλεια που δύσκολα μπορούμε να αντικαταστήσουμε στον ταραγμένο σημερινό κόσμο μας. Η οικογένεια μας έχει γλιτώσει και εξακολουθεί να μας γλιτώνει από πολλά δεινά της εποχής, όπως μοναξιά και κοινωνική απομόνωση, προσφέροντας πολλά ψυχοκοινωνικά στηρίγματα, ακόμη και καλή υγεία.
Εδώ θα ήθελα να κάνω μια παρένθεση.
Θα έχετε ακούσει για τις στατιστικές που δείχνουν ότι υπερέχουμε από άλλες δυτικές κοινωνίες στην καλή υγεία και τη μακροβιότητα. Άραγε, είναι αρκετό το λαδάκι μας –θεωρείται όπως ξέρετε ο ακρογωνιαίος λίθος της Μεσογειακής διατροφής- για να εξηγήσουμε το αισιόδοξο συμπέρασμα αυτών των ερευνών;
Πέρισυ ήρθε στην Ελλάδα για μια ομιλία, ο δρ Ντανιελ Ζίγκελ, Αμερικανός παιδοψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής και ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους νευροεπιστήμονες που συνδέουν το γονίδιο με το περιβάλλον και ειδικά τις ανθρώπινες σχέσεις. Στη μοναδική συνέντευξη που έδωσε εδώ και είχα την τιμή να την κάνω εγώ τον ρώτησα: «Τι θα συμβουλεύατε τους Έλληνες για το ευζην τους;».
Σας μεταφέρω την απάντησή του αυτολεξεί: «Δεν μου είναι οικείος ο τρόπος της οικογενειακής ζωής των ελλήνων, έχω ακούσει όμως ότι υπάρχει ένα εκτεταμένο οικογενειακό δίκτυο με στενές σχέσεις πράγμα που θεωρώ εξαιρετικό. Εχω ακούσει, επίσης, ότι στην Ελλάδα, όπως και στις υπόλοιπες Μεσογειακές χώρες υπάρχουν πολύ χαμηλά ποσοστά ψυχικών παθήσεων, πράγμα που θεωρούμε ότι οφείλεται στην οικογενειακή ζωή και την κουλτούρα αυτών των οικογενειών και όχι στον καλό καιρό και τις ομορφιές της Μεσογείου. Αυτό συμφωνεί με έρευνες σε πληθυσμούς με άλλες πολιτισμικές αξίες που δείχνουν ότι όσο περισσότερες κοινωνικές σχέσεις έχεις τόσο πιο υγιής είσαι. Στις ΗΠΑ π.χ. υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που έχουν αποσυνδεθεί, δεν έχουν ούτε οικογενειακές σχέσεις ούτε ένα εκτεταμένο κοινωνικό δίκτυο που θα μπορούσε να τους υποστηρίξει. Είναι λοιπόν πάρα πολύ σημαντικό για όλους μας να μένουμε συνδεδεμένοι, να σχετιζόμαστε με άλλους ανθρώπους σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας.
Η μακροβιότητα και η καλή υγεία, ψυχική και σωματική, μας χαρακτήριζαν ανέκαθεν εμάς τους Ευρυτάνες. Μέχρι τώρα τα αποδίδαμε κυρίως στο ανθεκτικό μας γονίδιο, στον καθαρό αέρα και στην υγιεινή διατροφή των προγόνων μας. Μήπως, όμως, θα ήταν σκόπιμο να ψάξουμε και σε ευρήματα που αφορούν σε πολιτισμικές και οικογενειακές καταβολές, στις αντιλήψεις και τα βιώματά μας που μπορεί να παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στη διατήρηση της καλής μας υγείας; Ίσως έτσι μπορέσουμε να βρούμε και τους τρόπους για να διατηρήσουμε όσα μας βοηθούν να ζούμε καλά –όχι απλά να επιβιώνουμε- και να αναθεωρήσουμε όσα πρέπει να αφήσουμε πίσω.
Κλείνω λοιπόν την παρένθεση και συνεχίζω.
Οι αλλαγές που συντελέστηκαν στη σύγχρονη κοινωνία ήταν τόσο ραγδαίες τα τελευταία 20 χρόνια, ώστε, μέχρι να παρατηρήσουμε ένα φαινόμενο, αυτό χάνει την επικαιρότητά του και χρειάζεται να εστιάσει κανείς σε ένα άλλο που εντωμεταξεί έχει πάρει την θέση που είχε το προηγούμενο. Δηλαδή, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα καινοτομικά και τα πρωτοφανή γίνονται καθημερινά και συνηθισμένα.
Στα μέσα της δεκαετίας του ΄90, μόλις μια δεκαετία μετά την κυκλοφορία του βιβλίου: «Οι τρεις Ταυτότητες της Ελληνικής Οικογένειας» το σκηνικό είχε αλλάξει τόσο πολύ ώστε, ώστε στην όγδοη έκδοση η συγγραφέας χρειάστηκε να προσθέσει ένα κεφάλαιο στο οποίο προσπάθησε να δείξει τις αλλαγές που είχαν εντωμεταξεί συντελεστεί.
Από τα καημένα τα κορίτσια των ελληνικών έργων της δεκαετίας του ’60, «που σαν χαμένα θα σταθούν στην εκκλησιά και ούτε λόγος πια γι’ αυτά», όπως τραγουδούσε τότε ο Διονύσης Σαββόπουλος, στα μέσα της δεκαετίας του ΄90, στις τηλεοπτικές σειρές, οι ηρωίδες ενσάρκωναν τη γυναίκα που έχει αποφασίσει να σπάσει τα δεσμά της με τα ξεπερασμένα πρότυπα.
Το τραγούδι της Λίνας Νικολακοπούλου εκφράζει μελωδικά αυτές τις κατακτήσεις και υπερβάσεις της γυναίκας. Η Δήμητρα Γαλάνη τραγουδάει :
Εγώ μιλάω για δύναμη, της αγάπης ισοδύναμη
και ζητάω προτεραιότητα φύση, θέση και ιδιότητα
Μα εγώ μιλάω για δύναμη με την ελπίδα ισοδύναμη
και γυρνάω στην αθωότητα την παλιά μου την ταυτότητα
Οι αντιστροφές, οι ανατροπές και οι ανακατατάξεις σε ό,τι αφορά τη γυναικεία και την ανδρική ταυτότητα και φυσικά τη σχέση του ζευγαριού, είναι τόσο καθοριστικές που πραγματικά φέρνουν ίλιγγο.
Θέλετε να σας δώσω το στίγμα της οικογένειας σήμερα;
Στη Δύση, το 50% των πρώτων γάμων καταλήγει σε διάλυση, ενώ το ποσοστό των ατόμων που παντρεύονται ξανά φτάνει το 67%. Άνδρες και γυναίκες δοκιμάζουν και δοκιμάζονται, αποτυγχάνουν και προσπαθούν ξανά και ξανά. Ψάχνουν κοντά και μακριά σε ολόκληρο τον πλανήτη και στον κυβερνοχώρο, συνδέονται με συντρόφους από άλλες κουλτούρες, ακόμη και από άλλες φυλές. Γίνονται γάμοι, διαζύγια, δεύτεροι και τρίτοι γάμοι, παιδιά με διαφορετικούς συντρόφους, μέσω υιοθεσίας και εξωσωματικής γονιμοποίησης. Το μωσαϊκό των σύγχρονων οικογενειών περιλαμβάνει κάθε δυνατή παραλλαγή και ατελείωτους συνδυασμούς. Είναι τόσο βαθιά η μεταμόρφωση της οικογενειακής ζωής, που μοιάζει να χρειαζόμαστε έναν πιο ευρύ και περιεκτικό όρο για να περιγράψουμε τις νέες μορφές συμβίωσης με τις ατελείωτες παραλλαγές της.
Παρά τις συνεχείς μεταμορφώσεις, πάντως και τους κλυδωνισμούς των τελευταίων δεκαετιών, η ευρεία οικογένεια παραμένει το διαχρονικό κουκούλι που εξακολουθεί να μας διοχετεύει ασφάλεια, ευρηματικότητα και δυναμισμό.
Μόνο που ολόκληρο το οικοδόμημα έχει αλλάξει μορφή. Η ευρεία οικογένεια δεν περικλείει μόνο την συμβίωση των σογιών που ξέραμε.
Σύμφωνα με τη Λουκία Μουσούρου, ομότιμη καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, η οποία -όπως και η Χάρις Κατάκη- ανήκει στους συστηματικούς αναλυτές της ελληνικής οικογένειας, η σημαντικότερη εξέλιξη στις μέρες μας είναι ότι ο θεσμός της οικογένειας εμφανίζεται κάτω από διαφορετικές μορφές: «Πρέπει να καταλάβουμε, λέει η Μουσούρου, ότι η οικογένεια δεν είναι ένα συγκεκριμένο σχήμα, αλλά ένα σύνολο από σχέσεις. Σχέσεις οικειότητας, αμοιβαιότητας, αγάπης κ.λπ. Αυτές οι σχέσεις δεν δημιουργούνται και δεν διατηρούνται μόνο μέσα σε ένα σχήμα. Επομένως αν θέλουμε να στηρίξουμε την οικογένεια, θα πρέπει να στηρίζουμε όλα τα σχήματα που λαμβάνει στις μέρες μας»
Στις αρχές του νέου αιώνα στο κονάκι ή στο κάστρο–πείτε το όπως θέλετε- της ευρείας οικογένειας, συνωστίζονται οι σύγχρονες πολυπρόσωπες, πολύχρωμες και περίπλοκες μεικτές οικογένειες της μεταμοντέρνας εποχής.
Τα δύο πιο συχνά σχήματα ή μορφές οικογένειας, που φαίνεται από τα στοιχεία να έχουν αυξητική τάση στην Ελλάδα είναι οι μονογονεϊκές και οι «ανασυσταμένες» ή μεικτές οικογένειες.
Οι γεννήσεις εκτός γάμου αυξάνονται στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, παρόλο ότι ακόμα εξακολουθούν να είναι πολύ λιγότερες από ό,τι στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αντίθετα οι μεικτές οικογένειες αναδεικνύονται, σε χρόνο ρεκόρ, ως η κυρίαρχη μορφή οικογένειας. Στατιστικές μελέτες δείχνουν ότι μέχρι το 1987, το 33% του παγκόσμιου πληθυσμού αποτελούσε μέλος μιας μεικτής οικογένειας. Το ένα τρίτο του συνόλου των παιδιών, θα αποτελέσει μέλος μιας μεικτής οικογένειας πριν την ολοκλήρωση της εφηβείας τους.
Η ανάδυση νέων μορφών συμβίωσης μας υποχρεώνει να ζήσουμε κάτω από συνθήκες ανομοιογένειας και αστάθειας. Παράλληλα για την εύρυθμη λειτουργία των συστημάτων, απαιτείται εσωτερική συγκρότηση και αποτελεσματική επικοινωνία –δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Τι θα μπορούσε όμως να κρατήσει καλύτερα τη συνοχή μιας εύθραυστης ισορροπίας από την ύπαρξη ενός παιδιού;
Οι αντιλήψεις και οι επιλογές των ζευγαριών ως προς τα παιδιά έχουν αλλάξει επίσης. Παλιότερα οι άνθρωποι λέγανε ότι παντρεύονται για να κάνουν παιδιά, να τα μεγαλώσουν, να τα κάνουν χρήσιμους ανθρώπους της κοινωνίας. Η δημιουργία οικογένειας δηλαδή είχε σκοπό την οικονομική και βιολογική επιβίωση των ανθρώπων και τα παιδιά στήριζαν το θεσμό. Στις σημερινές οικογένειες, όμως, το παιδί στηρίζει τη συνοχή, την επικοινωνία και την κάλυψη συναισθηματικών αναγκών.
Μια άλλη εντυπωσιακή ένδειξη της αντιστροφής στα μοτίβα της σχέσης του ζευγαριού είναι ότι ενώ παλιότερα οι γυναίκες ήταν αυτές που πήγαιναν μόνες τους σε συμβούλους, ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές για να σώσουν το γάμο τους, πολύ πρόσφατα άρχισαν να προηγούνται οι άνδρες στη θεραπεία. Είναι οι άνδρες, που βρέθηκαν αντιμέτωποι με γυναίκες αποφασισμένες να συνεχίσουν την πορεία τους μόνες τους ή μαζί με τα παιδιά τους. Σήμερα, όλο και περισσότεροι άνδρες αποφασίζουν να πετάξουν την πανοπλία που δεν τους προστατεύει από τον εαυτό τους και που διαιωνίζει την απομόνωσή τους. Μέσα στο πεδίο των οικογενειακών σχέσεων, αρχίζουν να διεκδικούν τη θέση τους ως σύντροφοι και πατεράδες. Αλλά και μετά από ένα διαζύγιο, όλο και πιο συχνά διεκδικούν και αναλαμβάνουν ενεργά το ρόλο του γονιού, προσφέροντας φροντίδα, τρυφερότητα και καθοδήγηση στα παιδιά τους.
Από την άλλη πλευρά, αρχίζουμε να παρατηρούμε ότι και οι γυναίκες βλέπουν αλλιώς τα πράγματα. Σήμερα είναι πιο έτοιμες να δεχθούν ότι οι ίδιες συνέβαλαν στο να είναι απών ο πατέρας, με το να φορτώνονται όλο το βάρος των ευθυνών για την οικογένεια και μετά να κατηγορούν τον πατέρα ότι δε συμμετέχει στο μεγάλωμα των παιδιών.
Ας ελπίσουμε ότι η οικογένεια, το διαχρονικό μας καταφύγιο, θα αντέξει τους συνεχιζόμενους τριγμούς.
Και ίσως, οι τραγικές εικόνες παιδιών που γίνονται θύματα του φανατισμού, της σύγχυσης, της ασυνειδησίας ατόμων και ομάδων σε όλο τον πλανήτη (θα σας θυμήσω το τελευταίο κρούσμα παιδιών από την Αϊτή που κάποιοι προσπαθούν να τα βγάλουν παράνομα και χωρίς χαρτιά από τη χώρα τους μέσα στην αναμπουμπουλα του καταστροφικού σεισμού) να αποτελούν ισχυρά φορτισμένα ερεθίσματα, που πυροδοτούν γόνιμους προβληματισμούς και ανοίγουν το δρόμο για την αναζήτηση νέων προδιαγραφών για τη συμβίωση, τόσο σε κοντινά όσο και σε μακρινά πλάνα.
Για να συνοψίσουμε λοιπόν:
1) Η οικογένεια αλλάζει μορφή, παραμένει όμως το προστατευτικό «κουκούλι» που παρέχει ασφάλεια στα μέλη της, τα οποία δεν συνδέονται αναγκαστικά με δεσμούς αίματος μεταξύ τους, αλλά κυρίως με συναισθηματικούς δεσμούς.
2) Ο άνδρας-«κολόνα» του σπιτιού κάποτε έχει γκρεμιστεί. Η γυναίκα, που άλλοτε ήταν πλήρως εξαρτώμενη από εκείνον μπορεί πλέον να ζήσει αυτόνομα -για αυτό και δεν χρειάζεται να είναι π.χ. καλή νοικοκυρά.
3) Οι άνθρωποι συμβιώνουν πριν παντρευτούν, χωρίς να προηγηθεί αρραβώνας, παντρεύονται δύσκολα και σε μεγαλύτερη ηλικία, χωρίζουν ευκολότερα, ξαναπαντρεύονται ή συνάπτουν νέες σχέσεις (ελεύθερες ή θεσμοθετημένες, με τελευταία εξέλιξη το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, που αναγνωρίζει νομοθετικά τη σχέση ετερόφυλων ζευγαριών).
4) Οι μικτές οικογένειες αναδεικνύονται σε κυρίαρχη μορφή οικογένειας διεθνώς, και η Ελλάδα όσο και αν επιμένει στην παράδοση, μάλλον δεν θα αποτελέσει εξαίρεση. Ετσι, η φράση «Αγάπη μου, το παιδί σου και το παιδί μου τσακώνονται με το παιδί μας» μπορεί να σας ακούγεται υπερβολική απόψε, έχει όμως ήδη αρχίσει να ακούγεται γύρω μας και φαίνεται ότι θα ακούγεται όλο και πιο συχνά στο μέλλον.
Τέλος η ισχυρότερη αλλαγή της εποχής μας είναι ο θεμελιώδης ρόλος των παιδιών. Τα παιδιά δεν γεννιούνται πλέον για την βιολογική και οικονομική επιβίωση των γονιών τους αλλά για τη συνοχή, την επικοινωνία και τη συναισθηματική τους κάλυψη. Είναι ο συνεκτικός κρίκος της ελληνικής οικογένειας και για χάρη τους οι άνθρωποι παντρεύονται και μένουν μαζί.
Αλμυροπικροστυφογλυκοξινα και καυτερα 
Πρόσφατα σχόλια